Ο ύπνος είναι ιδιαίτερασημαντικός για τα βρέφη.
Τα νεογέννητα κοιμούνταιτο μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους,περίπου 17 ώρες το 24ώρο.
Τα μωρά κοιμούνται περίπουτα δύο τρίτα της ημέρας στην αρχή της ζωής,14 ώρες περίπου μέχρι το τέλος του τέταρτου μήνα.
Σταδιακά, καθώς μεγαλώνουν,η ανάγκη τους για ύπνο μειώνεται.
Ο ύπνος των μωρών αν και μακρύς σε διάρκεια είναι ιδιαίτερος. Το πρόγραμμα του ύπνου τους είναι πολύ διαφορετικό από αυτό των ενηλίκων. Τα μωρά συνήθως κοιμούνται και τη νύχτα και την ημέρα, δεν κοιμούνται συνεχώς αλλά σε άτακτα χρονικά διαστήματα. Ο ύπνος τους μπορεί να διαρκέσει από λίγα λεπτά μέχρι μερικές ώρες. Ο ύπνος τους (όπως άλλωστε και ο ύπνος των ενηλίκων) έχει χαρακτηριστικούς κύκλους ελαφρύτερου και βαρύτερου ύπνου. Στην αρχή και στο τέλος του κάθε κύκλου ύπνου ? αφύπνισης το μωρό κοιμάται αλλά δεν κοιμάται βαθιά για αυτό και είναι πιο εύκολο να ξυπνήσει. Αντίθετα στη μέση του κύκλου (περίπου μια με μιάμιση ώρα) ο ύπνος είναι πιο βαθύς, το μωρό κινείται ελάχιστα και ξυπνά πιο δύσκολα.
Ο ύπνος των μωρών παραμένει συνήθως ανάστατος τουλάχιστον τους τρεις πρώτους μήνες της ζωής. Μόνο στον τέταρτο περίπου μήνα (για κάποια μωρά λίγο νωρίτερα, για άλλα λίγο αργότερα) αρχίζουν κάπως να ρυθμίζονται οι κύκλοι ύπνου- αφύπνισης. Συνήθως τότε αρχίζουν να κοιμούνται σταθερά για τέσσερις συνεχόμενες ώρες.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχουν διαφορές από μωρό σε μωρό. Ορισμένα μωρά κοιμούνται περισσότερες ώρες ή πιο εύκολα από άλλα μωρά. Κάθε βρέφος έχει δικούς του κύκλους ύπνου-αφύπνισης, ελαφρύτερου και βαρύτερου ύπνου.
Δυσκολίες στον ύπνο
Όπως αναφέρθηκε, ένα μεγάλο μέρος των δυσκολιών είναι φυσιολογικό καθώς ο ύπνος των μωρών είναι αρχικά ακατάστατος και χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια για να ρυθμιστεί. Παρόλα αυτά ορισμένα μωρά μπορεί να αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες από άλλα.
Η πιο συνηθισμένη δυσκολία θα μπορούσε να ονομαστεί «αϋπνία» αν και είναι διαφορετική από την αϋπνία των ενηλίκων. «Αϋπνία» μπορεί να σημαίνει ότι το μωρό κοιμάται πολύ λίγο και ξυπνά συχνά με κλάματα και κραυγούλες ή μπορεί να σημαίνει ότι το μωρό δυσκολεύεται ιδιαίτερα να αποκοιμηθεί. Πιο σπάνια το μωρό μένει για ώρες ήσυχο στο κρεβατάκι του αλλά δεν κοιμάται.
Οι καταστάσεις αυτές είναι σε μεγάλο βαθμό αναμενόμενες στην αρχή της ζωής. Το μωρό χρειάζεται χρόνο για να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα και οι γονείς χρειάζονται χρόνο για να το γνωρίσουν. Οι δυσκολίες αυτές θα πρέπει να μας ανησυχήσουν κυρίως αν διαρκούν πολύ και επιμένουν.
Οι δυσκολίες μπορεί να οφείλονται είτε σε εξωτερικούς είτε σε εσωτερικούς παράγοντες. Μπορεί επίσης να σχετίζονται με την ψυχολογική κατάσταση των γονιών.
Ο ύπνος είναι άμεσα συνδεδεμένος με το ημερήσιο πρόγραμμα του μωρού, με τον χώρο στον οποίο κοιμάται αλλά και με τη διατροφή του. Αν το ημερήσιο πρόγραμμα του μωρού είναι σχετικά τακτοποιημένο, οι ώρες του φαγητού περίπου όμοιες και ο χώρος που κοιμάται ήσυχος οι πιθανότητες να αντιμετωπίζει δυσκολίες στον ύπνο μειώνονται σημαντικά.
Θα ήταν καλό επίσης στη διαδικασία του ύπνου να μην εμπλέκονται πολλοί άνθρωποι.
Οι δυσκολίες στον ύπνο μπορεί να συνδέονται με κάποια εσωτερική ενόχληση, να είναι π.χ. ένα σημάδι δυσφορίας, ένα σημάδι ότι το μωρό πονάει. Για αυτό το λόγο αν οι δυσκολίες στον ύπνο επιμένουν οι γονείς μπορούν να συμβουλευτούν τον παιδίατρό τους, ο οποίος θα κρίνει αν υπάρχει ή όχι λόγος ανησυχίας και θα δώσει τις αναγκαίες συμβουλές.
Καθοριστικός είναι και ο ρόλος των γονιών. Η δική τους ηρεμία και ψυχραιμία θα συμβάλει στον ήρεμο ύπνο του μωρού.
Αντιμετώπιση των δυσκολιών
Ο ύπνος είναι ένα ζήτημα που μπορεί να φέρει σε απόγνωση στους γονείς. Το μωρό μπορεί να ξυπνά πολύ συχνά, να μυξοκλαίει, να γκρινιάζει ή να κλαίει γοερά και να μοιάζει πώς τίποτα δεν μπορεί να το ηρεμήσει. Μπορεί να ηρεμεί φαινομενικά για λίγο και πολύ γρήγορα να ξαναρχίζει να κλαίει. Οι γονείς μπορεί να νιώθουν ότι «έχουν δοκιμάσει τα πάντα» και ότι «τίποτα δεν βοηθάει»: αγκαλιές, λικνίσματα, βόλτες, τάϊσμα, πιπίλα, ένα μικρό φως αναμμένο, όλα τα φώτα κλειστά?
Η επίδραση των δυσκολιών αυτών στη ζωή της οικογένειας είναι σημαντική. Οι γονείς μετά από επαναλαμβανόμενες, μάταιες προσπάθειες μπορεί να νιώσουν απόγνωση, απελπισία και κυρίως, καθώς ο ύπνος τους εξαρτάται σχεδόν απόλυτα από εκείνον του μωρού, ένα έντονο αίσθημα κούρασης και φυσικά νευρικότητα.
Οι γονείς θα ήταν καλό αρχικά να εξασφαλίσουν, όσο γίνεται, τις απαραίτητες συνθήκες για να μπορεί να κοιμηθεί το μωρό. Είναι σημαντικό το μωρό να έχει φάει, και να είναι σχετικά ήρεμο. Η ώρα λίγο πριν τον ύπνο δεν είναι κατάλληλη για έντονα παιχνίδια και ερεθίσματα. Είναι σημαντικό επίσης ο χώρος στον οποίο κοιμάται να μην έχει έντονους θορύβους ή να μην είναι ένας χώρος όπου συμβαίνουν παράλληλα και άλλες δραστηριότητες.
Αν οι δυσκολίες επιμένουν οι γονείς πρέπει πρώτα πρώτα να επισκεφθούν τον παιδίατρό τους, ο οποίος ξέρει καλύτερα το μωρό. Εκείνος θα τους καθησυχάσει ή θα τους υποδείξει τις απαραίτητες κινήσεις που πρέπει να γίνουν και εκείνος θα τους συμβουλέψει αν χρειάζεται μια επίσκεψη σε έναν ψυχολόγο.
Το πρόγραμμα του ύπνου
Όπως ήδη αναφέρθηκε ο ύπνος των μωρών είναι εξ? ορισμού σύντομος σε διάρκεια και όχι ιδιαίτερα τακτικός. Βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου καθώς το μωρό μεγαλώνει. Οι γονείς είναι καλό αρχικά να προσπαθήσουν να «μάθουν» το μωρό τους: χρειάζεται πολύ ή λίγο ύπνο, κοιμάται βαθιά ή ξυπνάει σχετικά εύκολα, χρειάζεται ώρα για να αποκοιμηθεί;
Μετά από την πρώτη περίοδο «γνωριμίας» είναι καλό (και μερικές φορές απαραίτητο) να προσπαθήσουν και να προσαρμοστούν στις ανάγκες του αλλά και να το βοηθήσουν να προσαρμοστεί στο πρόγραμμα της οικογένειας. Το πρόγραμμα ύπνου ενός μωρού του οποίου η μητέρα έχει αρκετούς μήνες άδεια θα είναι σίγουρα διαφορετικό από το πρόγραμμα ύπνου ενός μωρού του οποίου η μητέρα πρέπει να επιστρέψει σύντομα στη δουλειά ή του οποίου και οι δύο γονείς εργάζονται πολλές ώρες.
Και τώρα έρχεται το ερώτημα: «Να κοιμάται μόνο του ή μαζί με τους γονείς;»
Πρόκειται για ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει πολύ τους ειδικούς (τους παιδίατρους και τους παιδοψυχολόγους). Από τη μια πλευρά είναι φυσιολογικό οι γονείς να έχουν μεγάλη έγνοια και ανησυχία για το μωρό τους και να νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια να το έχουν δίπλα τους κατά τη διάρκεια της νύχτας. Άλλωστε πέρα από την όποια χρησιμότητα είναι και κάτι πολύ ευχάριστο και για τους γονείς και για το μωρό.
Έτσι μια περίοδος όπου οι γονείς κοιμούνται μαζί με το μωρό είναι αναμενόμενη. Η περίοδος αυτή ποικίλει ανάλογα με το μωρό και ανάλογα με τους γονείς και δεν μπορεί να προσδιοριστεί χρονικά (λίγες μέρες, πρώτοι μήνες). Είναι πάντως καλό να μην επεκταθεί πολύ χρονικά.
Αν οι γονείς ή το μωρό δυσκολεύονται να κοιμηθούν χωριστά τη νύχτα θα ήταν ίσως προτιμότερο το μωρό να κοιμάται σε μια κούνια δίπλα στο κρεβάτι των γονιών και όχι στο κρεβάτι τους. Θα ήταν επίσης καλό να μην αντιδρούν αμέσως τη στιγμή που ξυπνά και μυξοκλαίει αλλά να του αφήνουν λίγο χρόνο να ηρεμήσει μόνο του και να συνεχίσει τον ύπνο του ώστε σιγά σιγά να μάθει να αποκοιμιέται και να κοιμάται μόνο του.
Κάθε μωρό είναι διαφορετικό, κάθε γονιός είναι διαφορετικός
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι κάθε μωρό είναι διαφορετικό, έχει διαφορετική ιδιοσυγκρασία, διαφορετικούς ρυθμούς ύπνου-εγρήγορσης, διαφορετικές ανάγκες. Άλλωστε κάθε μητέρα είναι διαφορετική και κάθε πατέρας είναι διαφορετικός. Καθένας έχει τη δική του ιδιοσυγκρασία και τους δικούς του ρυθμούς, κάθε οικογένεια έχει το δικό της πρόγραμμα και το δικό της τρόπο ζωής, τα δικά της πιστεύω και τις δικές της αντιλήψεις για το μεγάλωμα του παιδιού.
Η λύση που επιλέγουν οι γονείς πρέπει να είναι μια λύση που ταιριάζει στο μωρό τους και στους ίδιους. Διαφορές απόψεων μεταξύ των γονιών είναι αναμενόμενες, καλό θα είναι πάντως να υπάρχει μια σχετική συμφωνία. Να είσαι γονιός είναι εξορισμού μια δύσκολη δουλειά.
Οι γονείς βρίσκονται αντιμέτωποι με δεκάδες αμφιβολίες και αγωνίες. Είναι χρήσιμο να μπορούν να συμβουλευτούν κάποιους κοντινούς τους ανθρώπους αλλά και κάποιους ειδικούς. Παρόλα αυτά είναι καλό οι απόψεις των ειδικών να λειτουργούν περισσότερο ως κατευθυντήριες γραμμές παρά ως άκαμπτοι κανόνες και να εφαρμόζονται με τρόπο που να ταιριάζει στο μωρό τους και στους ίδιους.
