Αυτό το άρθρο αποτελεί μια εισαγωγή στον κόσμο των παιδιών. Στον τρόπο που βιώνουν την καθημερινή ζωή και όλες τι παραξενιές της μέσα από το παιχνίδι. Θα αναφερθούμε στα διάφορα στάδια ανάπτυξης του παιχνιδιού αλλά θα δούμε επίσης προτάσεις και στρατηγικές για παιχνίδια και δραστηριότητες σύμφωνα με την εκάστοτε ηλικία του παιδιού, από την στιγμή της γέννησης του παιδιού μέχρι την σχολική ζωή!
Άλλωστε τότε αρχίζουν πολλές υποχρεώσεις -έτσι δεν είναι; Που καιρός για παιχνίδι ;-)
Όταν μιλάμε για παιχνίδι, συνήθως όλοι σκεφτόμαστε ελεύθερο χρόνο, καθόλου υποχρεώσεις και απασχόληση χωρίς νόημα. Τις περισσότερες φορές μιλώντας ακόμα και για παιδιά...
Το νόημα του παιχνιδιού με τα μάτια ενός ενήλικα
Γονείς και επαγγελματίες αναφέρονται στο παιχνίδι με διαφορετικούς τρόπους. Η αλήθεια όμως είναι ότι η σημασία και ο ρόλος που παίζει το παιχνίδι στην ανάπτυξη του παιδιού αλλά και στη ολοκλήρωση της προσωπικότητας είναι καθοριστικής σημασίας.
Γονιός: Το παιχνίδι είναι σημαντικό;; Μα το παιδί παίζει όλη μέρα ? ας κάνει και καμιά εργασία!!
Δάσκαλος: Πρέπει να συγκεντρωθείτε!! Έχουν μείνει μόνο τρεις μήνες για τις εξετάσεις!! Τέλος το παιχνίδι, τα χόμπι, η τηλεόραση και η μουσική!! Πρέπει να συγκεντρωθείτε στο διάβασμα και μόνον εκεί!!
Παιδαγωγός: Όταν παίζουμε ? παίζουμε. Όταν όμως εργαζόμαστε ? εργαζόμαστε!!
Οι παραπάνω απόψεις έχουν ένα κοινό σημείο. Συνήθως οι ενήλικες είτε γονείς είτε επαγγελματίες δεν αναγνωρίζουν την σημασία του παιχνιδιού γιατί?
* Έχουν πολύ συγκεκριμένη αντίληψη για το παιχνίδι
* Πιστεύουν ότι το παιχνίδι είναι μονάχα για διασκέδαση
* Υπάρχει άγνοια για τον ρόλο του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού με αποτέλεσμα να πιστεύουν ότι το παιχνίδι είναι χάσιμο χρόνου.
Ας δούμε τώρα και..το νόημα του παιχνιδιού με τα μάτια ενός παιδιού
Το παιχνίδι μου άρεσε πάντα.
Όταν ήμουν μωρό φώναζα, κουνούσα χεράκια και ποδαράκια και πάντα χαμογελούσα στη μαμά και στο μπαμπά μου. Και μερικές φορές έκλαιγα γιατί ήθελα να παίξω όοολο το βράδυ μαζί τους!
Μετά που μεγάλωσα λίγο και άρχισα να περπατώ και να τρέχω δεν με έπιαναν με τίποτα! Πετούσα τα παιχνίδια μου στο πάτωμα, σκαρφάλωνα σε καρέκλες και κρεβάτια όλη μέρα και μερικές φορές χτυπούσα και πόναγε λίγο αλλά δεν πειράζει?
Μετά άρχισα να καταλαβαίνω τι θα πει να περιμένω. Να μοιράζομαι ένα παιχνίδι αλλά και να παίζω άλλο ένα που νομίζω το έλεγαν τραπέζιο ή κάπως έτσι...
Είναι και άλλα πολλά που έμαθα. Χρώματα, σχήματα, ζωάκια, γραμματάκια και άλλα πολλά!! Όμως έκανα και πολλούς φίλους! Κάποιοι φίλοι μου όμως, όπως ο Γιωργάκης μερικές φορές δεν ήθελαν να παίξουν μαζί μου. Μου έλεγαν ότι δεν ήξεραν. Η μαμά, μου είπε ότι δεν είχαν φαντασία. Αλλά δεν την ξέρω καλά αυτή τη λέξη και δεν την κατάλαβα ποτέ καλά. Εγώ έκανα πάντα αυτό που νόμιζα, δεν έμαθα τη φαντασία. Αναρωτιέμαι μήπως είναι ένα νέο μέρος να παίζει κανείς?
Η ανάπτυξη του παιχνιδιού
Καθώς το παιδί μεγαλώνει και αναπτύσσεται ο τρόπος που παίζει, αλλάζει όσο και αυτό. Στην αρχή θα παίζει μόνο του, μετά θα κοιτάζει τα άλλα παιδιά που παίζουν, θα είναι κοντά τους αλλά δεν θα θέλει να μοιραστεί ένα παιχνίδι μαζί τους. Έπειτα θα αρχίσει να παίζει με ένα παιδάκι και τέλος, θα παίζει και θα μοιράζεται τα παιχνίδια του με 3 ? 6 παιδιά...
Είναι ένα ταξίδι από την παρατήρηση, στην κατανόηση του κόσμου και των συναισθημάτων. Ένα ταξίδι που βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν όλες τις απαραίτητες δεξιότητες που θα αποτελέσουν τις βάσεις για μια σωστή και ολοκληρωμένη ανάπτυξη χωρίς δυσκολίες.
Η παρουσία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη των παιδιών είναι τόσο σημαντική που επιστήμες, όπως η Αναπτυξιολογία και η Εργοθεραπεία, βασίζουν πολλές από τις θεωρίες τους στη παρατήρηση των παιδιών και στο πώς εξελίσσονται μέσα από αυτό!
Έτσι λοιπόν τις περισσότερες φορές η ανάπτυξη του παιδιού μέσα από το παιχνίδι είναι προβλέψιμη, ακολουθεί λίγο ? πολύ μια συγκεκριμένη πορεία και βασίζεται σε κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά:
- Αποτελεί θετική εμπειρία πάντα. Αυτή εκδηλώνεται από τα παιδιά με γέλια, φωνές κλπ.
- Η εμπλοκή στο παιχνίδι έχει πάντα νόημα. Τα παιδιά είναι απορροφημένα στο παιχνίδι τους, εξερευνούν, πειραματίζονται και δημιουργούν και έτσι αναπτύσσουν βασικές δεξιότητες όπως αντίληψη χώρου, προμαθηματικές έννοιες (μικρό ? μεγάλο κλπ).
- Το παιχνίδι τις περισσότερες φορές είναι συμβολικό. Τα παιδιά αντιμετωπίζουν και χειρίζονται τα αντικείμενα αλλά και τις καταστάσεις που δημιουργούν σαν κάτι διαφορετικό από αυτό που είναι: ένα τουβλάκι μπορεί να είναι τηλέφωνο, ένα αυτοκίνητο ή οτιδήποτε άλλο βάλει ο νους σας!
- Σαν δραστηριότητα η εμπλοκή σε παιχνίδια, θα πρέπει να λειτουργεί αυθόρμητα. Ένα παιδί ?φυσιολογικά- δεν χρειάζεται κίνητρο για να παίξει. Οι θετικές εμπειρίες και γνώσεις που αποκομίζει μέσα από την εμπλοκή του λειτουργούν σαν τον μεγαλύτερο ενισχυτή που θα μπορούσε ποτέ να έχει. Ένα ακόμα λιθαράκι στην αποκωδικοποίηση και κατανόηση του κόσμου. Το εσωτερικό συναίσθημα της εξερεύνησης και εξέλιξης που κάθε άνθρωπος έχει μέσα του από τη στιγμή που έρχεται στον κόσμο.
Τέλος..
- Ο τρόπος που το παιδί παίζει και αλληλεπιδρά με τα παιχνίδια αλλά και άλλα παιδιά αλλάζει συνεχώς και περνά από πολλά στάδια. Τα παιδιά ενώ παίζουν προσαρμόζουν τον τρόπο που προσεγγίζουν το παιχνίδι, δοκιμάζουν νέες ιδέες ή κανόνες και πολλές φορές ολόκληρη η συμπεριφορά τους μπορεί να αλλάξει ώστε να δουν αντιδράσεις από το περιβάλλον και τους γονείς τους! Στην συνέχεια εξελίσσονται ακόμα περισσότερο βάζοντας καινούριες ιδέες πάνω σε όσες λειτουργούν για αυτά θετικά? κάπως έτσι θα έλεγε κανείς πως ολοκληρώνουν και την προσωπικότητά τους... εδραιώνουν συμπεριφορές και τις ανακαλούν όταν τις έχουν ανάγκη.
Η Ανάπτυξη του παιδιού μέσα από το παιχνίδι
Η συμβολή του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού είναι για κάθε τομέα, είτε κινητικό, είτε γνωστικό τεράστια.
Αρχικά, στον τομέα των αντιληπτικών - γνωστικών δεξιοτήτων βλέπουμε πως τα παιδιά παίζοντας αποκτούν γνώσεις για τις έννοιες του χώρου, του χρόνου, την κατηγοριοποίηση, την ταύτιση αντικειμένων αλλά και πολλών ακόμα δεξιοτήτων. Η αντίληψη και κατάκτηση αυτών των δεξιοτήτων γίνεται από πολύ μικρή ηλικία και αρχικά με ανώριμο και μη λειτουργικό τρόπο (ένα βρέφος στο καρότσι του, βλέπει παιχνίδια να κρέμονται από πάνω του - προσπαθεί να τα αγγίξει και να τα επεξεργαστεί? μπορεί να τα φτάσει ή όχι.
Αυτό είναι ένα βήμα ανάπτυξης της δεξιότητας αντίληψης του χώρου!). Μέσα από το παιχνίδι λοιπόν θα αναπτυχθούν όλες οι δεξιότητες που αργότερα το παιδί θα χρησιμοποιεί αυθόρμητα και με ευκολία ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στις εργασίες του σχολείου αλλά και να επιλύσει διάφορα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν στο σχολείο, το σπίτι κλπ.
Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων κοινωνικής αλληλεπίδρασης αλλά και της γλωσσικής ανάπτυξης. Μέσα από το παιχνίδι το παιδί αναγκάζεται να μοιραστεί αντικείμενα, να συζητήσει, να συμβιβαστεί αλλά και να δοκιμάσει κάποιες ιδέες του ή να ερμηνεύσει τις συμπεριφορές και ιδέες των άλλων παιδιών. Ενώ παίζει ονομάζει αντικείμενα, μονολογεί και αργότερα συζητά με τους φίλους του κανόνες παιχνιδιών, εξιστορεί εμπειρίες και ιστορίες αλλά ακόμα πιο σημαντικό, μαθαίνει να ακούει και να προσέχει τους συνομιλητές του.
Τέλος, το παιχνίδι πολλές φορές λειτουργεί σαν διέξοδο για το παιδί από άσχημες εμπειρίες. Εμπειρίες που μπορεί στην συνέχεια να αποτελέσουν αίτια εμφάνισης συναισθηματικών διαταραχών όπως πχ διαταραχή άγχους κλπ. Μπορεί να φύγει για λίγο από την πραγματικότητα. Να γίνει κάποιος άλλος? να πάει κάπου αλλού?
Πολλοί γονείς και εκπαιδευτικοί αναφέρουν ότι το παιδί τους δυσκολεύεται πάρα πολύ στο σχολείο.. δεν μπορεί να ακολουθήσει τις οδηγίες της δασκάλας. Τα γράμματά του φεύγουν από τις γραμμές του τετραδίου, τα μπερδεύει.. Μερικές φορές είναι επιθετικό προς τα άλλα παιδιά και προτιμά να παίζει μόνο του.
Χμμμ.. νομίζω ότι μέσα από το παιχνίδι μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις δυσκολίες που υπάρχουν και να προσπαθήσουμε να τις αντιμετωπίσουμε ;-)
